Je kent het wel: een buurman met complottheorieën, een collega die zweert bij koolhydraatarm eten, een familielid dat spontaan bitcoin gaat aanprijzen tijdens het avondeten. Iedereen leeft als
het ware in z’n eigen ‘bubbel’—een wereldbeeld dat vaak onbewust wordt gevoed door onze overtuigingen, gewoontes en de groep waar we bij horen.
Maar een bubbel is méér dan gewoon een mening. Het is een complete denkwereld waarin je (vaak onbewust) besluit welke informatie je slikt, wie je vertrouwt en welke argumenten je als
‘waterdicht’ ziet.
In dit artikel (a) beschrijven we wat een bubbel is, (b) introduceren we het instrument ‘bubbel canvas’ en (c) laten we zien hoe je deze kan toepassen om snel inzicht te krijgen in de denkwereld van jezelf en anderen. Zo willen we o.a. opvoeders, beleidsmakers en
docenten helpen verschillende perspectieven te herkennen, te begrijpen én te verbinden.
‘Bubbel’ als term duikt continu op, maar wordt zelden écht uitgeplozen. Of het nu op tv is, in de krant, of tijdens het koffiepraatje op je werk: overal hoor je over “bubbels”. Zoals deze quotes die
we tegenkwamen de afgelopen tijd:
“Treed eens uit je bubbel en praat eens, op gelijkwaardig niveau, met gewone mensen”. “Dat onze kinderen niet vastzitten in een bubbel vind ik gaaf”. “Het is belangrijker om in je bubbel te blijven of
met je clubje op te trekken dan zorgen dat je in een positie komt om echt zaken ten goede te veranderen.” “Wat een afschuwelijke ‘Amsterdam Zuid bubbel’ reactie, Bah”. “Heel grappig dat jij
totaal niet doorhebt hoeveel kwaliteit deze mensen hebben. Kom eens uit je bubbel.”
Toch blijft het vaak vaag waar we het nu precies over hebben. Daarom zijn wij met uitjebubbel.nu gaan puzzelen: hoe kun je zo’n ‘bubbel’ in kaart brengen, begrijpen én—als je wilt—eruit
stappen? Op basis van onderzoek en interviews met experts ontwikkelden wij het Bubbel Canvas.
De anatomie van een Bubbel
Een bubbel is meer dan alleen een mening. Wij hebben een Bubbel Canvas ontwikkelt waarmee je leert je je eigen bubbel (én die van anderen) te ontrafelen. We zien tien elementen (de 10 C’s),
gegroepeerd in drie lagen:
(A) Intern Algoritme (🔄): wat gebeurt er in je hoofd?
(B) Voedingsmechanisme (🔌): hoe beïnvloeden bronnen en gemeenschappen je ideeën?
(C) Groepscirkel (🧑🏻🤝🧑🏻): hoe houd je groep elkaar in de bubbel—of laat ’m knappen?
Lees vooral verder: je krijgt snel een totaalbeeld én ontdekt hoe jij (en je omgeving) door bubbels worden gevormd. Bij iedere laag nemen we je mee in wat er gebeurt en hoe dat kan leiden tot
vaste, soms onwrikbare bubbels.
(A) Het Intern Algoritme: hoe je brein je bubbel bouwt
Stel je brein voor als een minicomputer die continu informatie verwerkt—maar met bepaalde ‘standaardinstellingen’.
1. Collectie Mentale Modellen (🕶️ )
We hebben allemaal ‘brillen’—bepaalde overtuigingen die onze kijk op de wereld bepalen. Denk aan “Mensen zijn van nature aardig” of “Altijd feiten checken voordat je iets gelooft.” Deze mentale modellen kleuren hoe je informatie filtert en interpreteert. Deze basisovertuigingen vormen de lens waardoor je naar de realiteit kijkt.
2. Confirmation Bias (🔎)
We zijn er gek op om onszelf gelijk te geven. Zoekmachines en social media helpen daar fijn bij denk aan die momenten dat je alléén die artikelen leest die jouw standpunt bevestigen. Dat geeft een lekker gevoel, maar het kan je blik ook flink vernauwen.
3. Convincing Reasoning (🗣️ )
Naast de filters in je hoofd, heb je ook ‘redeneertruckjes’ om jezelf (en anderen) te overtuigen Misschien ken je het argument “Ik ken iemand die…” of “Het voelde gewoon goed, dus het moet kloppen.” Het zijn vooral intuïtieve argumenten waarmee je je eigen standpunt bekrachtigt, ook als de feiten misschien een tikkie anders liggen. Zo geeft de ‘redeneermodule’ van ons brein intuïtief richting met erbij gezochte argumenten. Hoe dat precies werkt? Daar gaan we in toekomstig blogpost dieper op in!
Wellicht heb jij ook een vriend die heilig gelooft dat smartphone-straling slecht is. Ze (1) vertrekt vanuit het mentale model dat ‘technologie gevaarlijk is’, (2) pikt online vooral negatieve berichten eruit en (3) heeft een overtuigend verhaal (“mijn nicht kreeg hoofdpijn toen ze een smartphone kocht”). Voilà, een stevige bubbel. Of zou ze toch gelijk hebben?…
(B) Het Voedingsmechanisme: brandstof voor je denkwereld
Nu komt de brandstof die jouw interne algoritme draaiende houdt: de bronnen, mensen en
comfortabele zones die je elke dag opnieuw voeden (of beperken).
4. Content (📰)
Of het nu TikTok, Instagram, kranten of fora voor UFO-enthousiastelingen zijn: de informatiebronnen die je kiest, voeden je overtuigingen. Sluipend of schaamteloos, maar altijd
sturend. Jij kiest (bewust of onbewust) welke content je wilt zien. Is het CNN, NRC, je favoriete podcast of een Facebook-groep over de kansenongelijkheid? Deze stromen informatie voeden
jouw bubbel.
5. Communities (👥)
Je vrienden, je sportclub, de politieke partij waar je lid van bent, je collega’s—elk netwerk is een voedingsbodem voor gedeelde opvattingen en gewoontes. Daar vind je herkenning, of soms juist
weerstand. Samen hoor je bij ‘iets’, en dat geeft vertrouwen (of tunnelvisie). Dit zijn je sociale kringen, online en offline. Zij bevestigen en versterken vaak jouw kijk op de wereld (“Ja, bij ons CrossFit-team doen we dat áltijd zo!”). Soms is dat gezellig, soms ronduit benauwend.
6. Comfort (🛋️ )
Een lekker warme bubbel verlaat je niet zomaar. Niets lekkerder dan een vertrouwde omgeving die jouw ideeën niet in twijfel trekt. Als iedereen in jouw kring hetzelfde roept, is dat een veilige plek.
Comfort is heerlijk, maar kan innovatie en frisse ideeën smoren, omdat ‘andersdenken’ en een nieuw geluid plots oncomfortabel voelt.
Zoals die extreme Harry Potter-fan. Ze verslindt alleen tovenaarsnieuws en fanfictie (Content)
Haar vriendenkring bestaat uit mede-fans die elkaars meningen heerlijk bevestigen. Haar Community bestaat uit vrienden die óók in toverstafjes geloven, en iedereen weet welk Hogwarts-huis bij wie past (Communities). Ze voelt zich daar thuis en veilig, en staat minder open voor kritische commentaar achterhaald?”) Ze is dol op de comfort die dit geeft: een gedeelde taal, gezamenlijke grapjes, niemand die zegt “Harry wie?” (Comfort).
(C) De Groepscirkel: samen houden we de boel in stand
Tot slot een kijkje in de dynamiek van een groep en hoe die de bubbel in stand kan houden—of laten barsten.
7. Conformiteit & groepsnormen (🐑)
Groepen hebben altijd (on)uitgesproken regels. Wie erbij wil horen, past zich aan. Zo kunnen groepsnormen een bubbel flink verstevigen—niemand wil immers de vreemde eend zijn. Je doe dus braaf mee aan de groepscultuur, anders val je erbuiten. Deze kracht is fors: je wilt erbij horen, dus je conformeert je.
8. Co-creatie & samen redeneren (🤝)
Tuurlijk, groepen zijn ook een plek voor innovatie. Iedereen brengt ideeën in en gezamenlijk ontstaat er iets nieuws. Mits er ruimte is om tegendraadse suggesties te uiten—dan kunnen er verrassende inzichten opborrelen. Of zijn jullie het teveel met elkaar eens? Vaak redeneren deze groepen in cirkels waarmee men elkaar bevestigt.
9. Conversie & groepsgroei (🌱)
Elke groep wil nieuwe leden aantrekken of anderen overtuigen. “Kom bij onze politieke beweging,” “Bitcoin is het digitale goud”, “Check deze fantastische Netflix-serie!” “Ken je Andre Tate al?”—klinkt soms leuk, soms dwingend. Zo verspreidt de bubbel zich én groeit ’ie door herbevestiging. Het mechanisme om de bubbel te verspreiden en te versterken.
10. Confrontatie & zelfbehoud (🛡️)
Als een groep wordt aangevallen (“Hoezo is jullie vegan clubje zo extremistisch?”) slaat ze terug of sluit de rijen. Dat kan leiden tot polarisatie: insiders vs. outsiders. De groep verdedigt zichzelf en creëert zo nóg sterkere interne bubbels. Hierdoor wordt de eigen identiteit juist hechter en kan de bubbel steeds ondoordringbaarder worden.
Zoals de fanatieke CrossFit-groep die merken dat buitenstaanders hen ‘obsessief’ noemen. Ze voelen zich aangevallen en reageren defensief op social media, wat de interne band juist versterkt (“Wij zijn wél cool!”). Nieuwe leden worden enthousiast verwelkomd, en de bubbel groeit — met de groepswaarden intact.
Het Bubbel Canvas: een routekaart in denkwerelden
Je ziet: niets staat op zichzelf. De ene C kan de andere versterken of juist temperen. Je Confirmation Bias zoekt gerichte Content die jouw bubbel voedt. Je Comfort-zone maakt je vatbaarder voor Conformiteit. Confrontatie met ‘buitenstaanders’ kan leiden tot sterkere interne samenhang of juist openbreken van de bubbel.
Het Bubbel Canvas is een soort routekaart door je eigen denkwereld (en die van anderen). Het laat zien hoe onze opvattingen ontstaan en waarom die soms zo hardnekkig zijn. Van al die C’s brengt de canvas je naar één geheel.
Een praktische brug tussen werelden
Het Bubbel Canvas is ontwikkeld om de diepte in te gaan, maar ook praktisch te blijven. Zie het als een gespreksinstrument waarmee je:
• inzicht kunt krijgen in hoe mensen denken en waarom ze doen wat ze doen.
• Verbinding kunt leggen tussen verschillende perspectieven.
• Nieuwe ideeën kunt ontwikkelen omdat je bewust wordt van onderliggende aannames, bronnen en groepsdynamieken.
Het Bubbel Canvas is er voor iedereen die echt wil begrijpen hoe anderen denken—en zelf open wil staan voor andere perspectieven. Voorbeelden van gebruik:
• Opvoeder: In de klas kun je met leerlingen kijken naar hun media-consumptie (Content), hun vriendschapsgroepen (Communities) en hoe ze elkaar beïnvloeden. Laat ze elkaars mental models benoemen en herkennen: “Waarom vind je dat? Waar heb je dat geleerd?”
• Beleidsmaker: Als je beleid wilt maken dat breed gedragen wordt, is het essentieel om te snappen hoe verschillende groepen (en hun bubbels) zullen reageren. Waar zitten hun Confirmation Biases? Wat zijn hun mentale modellen? Hoe kun je veilig uitnodigen tot dialoog?
• Leraar: Je kunt het Bubbel Canvas gebruiken als lesmethode: laat leerlingen bespreken hoe hun denkwereld bestaat uit ‘Mentale Modellen’, of hoe groepsdruk de opinievorming stuurt en de sociale vriendengroep invloed heeft op schoolkeuze en politieke voorkeur.
Van praten naar doen: drie thema’s, drie doelgroepen
Nu je de anatomie van een bubbel kent, kan je hem ook in de praktijk brengen.
Hoe pak je dat aan? Hieronder een indruk van hoe het Bubbel Canvas verschillende (onderwijs)professionals kan helpen bij drie veelbesproken thema’s: pesten, milieubewustzijn en digitale geletterdheid.
Met het Bubbel Canvas heb je een praktische tool in handen om eens échte gesprekken te voeren. Niet om elkaar te bekeren tot één heilig standpunt, maar om elkaar te begrijpen, nieuwe ideeën te vormen en—waar nodig—gezamenlijk je bestaande kaders uit te dagen.
Toegepast: De denkwereld (bubbel) van de ondernemer
Als docent kun je met onderstaand voorbeeld je leerlingen vliegensvlug laten zien hoe de ‘bubbel’ van een ondernemer eruit kan zien. In eenvoudige taal leggen we uit hoe elk onderdeel (de 10 C’s)
werkt in het hoofd van een (fictieve) ondernemer. Zo krijgen leerlingen inzicht in hoe iemand tot bepaalde keuzes of uitspraken komt. Overigens kan AI, zoals ChatGPT, helpen om voor allerlei verschillende ‘bubbels’ (bijvoorbeeld die van een influencer, een gamer of een klimaatactivist) op deze manier een overzicht te maken.
Hoe kan je dit gebruiken in de les?
- Snel overzicht: Laat deze tabel zien en bespreek stap voor stap hoe ieder onderdeel van de bubbel werkt. Zo krijgen je leerlingen direct voeling met de 10 C’s.
- Verschillende bubbels: Daag leerlingen uit om na deze ‘ondernemersbubbel’ ook een eigen voorbeeld in te vullen. Bijvoorbeeld de bubbel van een influencer, een sportheld, een klimaatactivist, of zelfs een karakter uit een boek.
- AI als ondersteuning: Je kunt AI (zoals ChatGPT) vragen om dit Bubbel Canvas voor andere typen mensen of groepen in te vullen. Zo verzamelen je leerlingen snel ideeën en voorbeelden die ze kunnen vergelijken. De standaard AI Prompt kan je vinden in onze Bubbel Playbook download.
- Reflectie en discussie: Bespreek met de klas: wat vinden ze van de aannames van deze ondernemer? Zien ze ook voordelen van zo’n bubbel (positieve mindset, innovaties)? En waar schuilt het gevaar (mogelijk tunnelvisie)?
Moraal van het verhaal: ieder van ons leeft in een bubbel, groot of klein, met aannames en overtuigingen die we zelf soms niet doorhebben. Het Bubbel Canvas maakt die aannames zichtbaar en bespreekbaar—een perfecte manier om in de klas te laten zien dat je, met een open blik, veel van elkaar kunt leren.
Bubbel Playbook: klaar om bubbels te laten knappen (of juist te verbinden)?
Ben je klaar om wat zeepbelgrenzen te laten knappen (en af en toe te proosten op dat schuimende geluid)?
Wij hebben een Bubbel Playbook (v1.0) ontwikkeld die je kan downloaden. Deze bevat een stappenplan met instructies en instrumentarium. Klik hier om deze te ontvangen. Op uitjebubbel.nu vind je templates en verdiepende artikelen om direct met het Bubbel Canvas aan de slag te gaan. Zo ervaar je in de praktijk hoe het Bubbel Canvas niet alleen theoretisch inzicht biedt, maar ook concrete handvatten om met elkaar in gesprek te gaan.
Uit je bubbel, boeit het?
Kortom: de wereld is rijker dan jouw eigen denkbubbel. En vergeet niet: het leven wordt een stuk leuker (en leerzamer) als we niet allemaal in onze eigen kleine bubbel blijven zitten, maar de zeepbellen van anderen ook eens rustig verkennen. Dat kan soms wat schuimen, maar hé—zo ontstaan de meest sprankelende ideeën!
Het Bubbel Canvas helpt om die rijkdom samen te verkennen—met respect, humor en een gezonde dosis nieuwsgierigheid. Ga ervoor en ontdek wat er buiten én binnen jouw bubbel te leren valt!
• Een bubbel is het samenspel tussen je interne denkmodellen, de bronnen en gemeenschappen die je voeden, en de groepsdynamiek die je overtuigingen in stand houdt.
• Het Bubbel Canvas brengt deze mechanismen in kaart via tien C’s, opgedeeld in drie lagen.
• Gebruik het om respectvol in gesprek te gaan, nieuwe perspectieven te vinden en duurzame verbindingen te leggen—of je nu ouder, leraar, beleidsmaker, of simpelweg nieuwsgierige mens bent.
Dus: klaar om van bubbel naar dialoog te gaan? Experimenteer met onze toolkit en kom erachter
wat er buiten én binnen jouw bubbel te leren valt.